آیه 234 سوره بقره
| <<233 | آیه 234 سوره بقره | 235>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و مردانی که بمیرند و زنانشان زنده مانند، آن زنان باید از شوهر کردن خودداری کنند تا مدّت چهار ماه و ده روز بگذرد، پس از انقضاء این مدت بر شما گناهی نیست که آنان در حق خویش کاری شایسته کنند (از زینت کردن و شوهر نمودن)، و خداوند از کردارتان آگاه است.
و کسانی از شما که می میرند و همسرانی باقی می گذارند، باید همسرانْ چهار ماه و ده روز انتظار برند [و از شوهر کردن خودداری ورزند]؛ پس چون به پایان مدتشان رسیدند، در آنچه درباره خودشان به طور شایسته و متعارف [نسبت به ازدواج یا ترک آن] انجام دهند بر شما [حاکمان، وارثان متوفّی و اقوام زنان] گناهی نیست؛ و خدا از آنچه انجام می دهید، آگاه است.
و كسانى از شما كه مى‌ميرند و همسرانى بر جاى مى‌گذارند، [همسران] چهار ماه و ده روز انتظار مى‌برند؛ پس هرگاه عدّه خود را به پايان رساندند، در آنچه آنان به نحو پسنديده درباره خود انجام دهند، گناهى بر شما نيست، و خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.
كسانى كه از شما بميرند و زنانى بر جاى گذارند، آن زنان بايد كه چهار ماه و ده روز انتظار كشند؛ و چون مدّتشان به سرآمد، اگر درباره خويش كارى شايسته و در خور كنند، بر شما گناهى نيست، كه خدا به كارهايى كه مى‌كنيد آگاه است.
و کسانی که از شما می‌میرند و همسرانی باقی می‌گذارند، باید چهار ماه و ده روز، انتظار بکشند (و عدّه نگه دارند)! و هنگامی که به آخر مدتشان رسیدند، گناهی بر شما نیست که هر چه می‌خواهند، در باره خودشان به طور شایسته انجام دهند (و با مرد دلخواه خود، ازدواج کنند). و خدا به آنچه عمل می‌کنید، آگاه است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«یُتَوَفَّوْنَ»: می‌میرند. «یَذَرُونَ»: ترک می‌گویند و به جای می‌گذارند. از ماده (وذر). «یَتَرَبَّصْنَ»: انتظار می‌کشند. عِدّه نگاه می‌دارند. بدین معنی که زن شوهر مرده، باید از آرایش و خواستگاری و ازدواج و خروج از منزل - مگر با بودن عذر شرعی - دوری کند. «أَرْبَعَةَ اَشْهُرٍ وَ عَشْراً»: چهار ماه و ده شبانه‌روز قمری. «فِی أَنفُسِهِنَّ»: درباره خود نسبت به خود. «بِالْمَعْرُوفِ»: کاری که معهود شرافتمندان و پسند اسلام است.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«234» وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً فَإِذا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما فَعَلْنَ فِي أَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
و كسانى از شما كه مى‌ميرند و همسرانى باقى مى‌گذارند، آن زنان بايد چهار ماه و ده روز خويشتن را در انتظار نگاه دارند و چون به پايان مهلت (عدّه) شان رسيدند، گناهى بر شما نيست در آنچه (مى‌خواهند) درباره‌ى خودشان به طور شايسته انجام دهند. (و با مرد دلخواه خود ازدواج كنند.)
و خداوند به آنچه عمل مى‌كنيد آگاه است.
نکته ها
در تفسير الميزان، گزارشى از عقايد اقوام و ملل مختلف، در مورد زنانى كه شوهران خود را از دست مى‌دهند، آمده است. در آنجا مى‌خوانيم: برخى اقوام معتقد بودند كه بايد بعد از مرگ شوهر، زن را زنده بسوزانند. و برخى ديگر مى‌گفتند كه او را به همراه شوهر، زنده در زير خاك دفن كنند. بعضى از اقوام براى هميشه ازدواج مجدّد همسر را ممنوع مى‌دانستند. و برخى زودتر از يك سال ويا نه ماه را مجاز نمى‌دانستند.
در ميان بعضى از اقوام رايج بود كه اگر مرد وصيّت كند، بايد تا آن مدّت كه وصيّت كرده همسرش ازدواج نكند و برخى نيز از همان لحظه مرگ، ازدواج مجدّد را مجاز مى‌دانستند.
در ميان اين عقايد انحرافى كه افراط و تفريط در آنها نمايان است، اسلام نظريه خود را مبنى بر نگاه داشتن عدّه وسپس اجازه ازدواج با مرد دلخواه را در چارچوب شايستگى و معروف بودن، ارائه داده است.
در مدّت چهار ماه و ده روز عدّه‌ى وفات، روشن مى‌شود كه آيا زن باردار است يا نه. البته اين مدّت در مورد زنانِ غير باردار است و زنان باردار بايد تا وقت وضع حمل عدّه نگهدارند.
قرآن در بيشتر موارد مربوط به ازدواج، كلمه‌ى «معروف» را بكار برده است. اين نشان دهنده‌ى آن است كه اساس هرگونه تصميم بايد عاقلانه و شرع پسند باشد.
جلد 1 - صفحه 367
پیام ها
1- مرگ، نابودى نيست، بلكه بازپس‌گرفتن كامل روح از جسم است. كلمه «توفّى» به معناى گرفتن كامل است. «يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ»
2- زن، به محض فوت شوهرش، حقّ ازدواج با ديگرى را ندارد. «يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ»
3- بستگان شوهر، حقّ دخالت در تصميمات زنان بيوه را ندارند. «فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما فَعَلْنَ»
4- ايمان به اينكه همه‌ى كارها وتصميمات ما زير نظر خداوند است، بهترين پشتوانه تقواست. «وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً فَإِذا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما فَعَلْنَ فِي أَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (234)
«1» فروع كافى، كتاب النكاح، باب الرضاع، حديث 2 و 3 (صفحه 437 جلد پنجم). صفحه 446 حديث 16.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 420
بعد از آن بيان عده وفات را فرمايد:
وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ: و آن كسانى كه بميرند از شما مؤمنين، وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً: و بگذارند زنان را، بايد زنان آنها عده وفات نگهدارند، يعنى: يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَ: انتظار برند بعد از فوت شوهران خود، أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً: چهار ماه و ده روز. ممكن است مقتضى اين مدت مقدار اين باشد كه جنين اگر پسر باشد غالبا سه ماهه متحرك گردد، و اگر دختر باشد چهارماهه. پس به اعتبار اقصى الاجلين با ده روز ديگر جهت استظهار باشد، زيرا ممكن است حركت او در ابتدا ضعيف و محسوس نگردد. فَإِذا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَ: پس چون برسند به انتهاى عده خود كه چهار ماه و ده روز است، فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ: پس بأسى نيست بر شما اى ورثه و اولياى ازواج، فِيما فَعَلْنَ فِي أَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ: در آنچه مى‌كنند آن زنان به نفسهاى خود كه شوهر كردن باشد به طريق شرعى از ايجاب و قبول و رعايت اركان و شرايط عقد. مفهوم آيه شريفه دلالت دارد بر آنكه خلاف معروف و مشروع كنند، جلوگيرى شود. وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ: و خداى تعالى به آنچه مى‌كنيد اى مرد و زن داناست به جزئيات آن، و شما را به آن مجازات فرمايد (احكام عده وفات به مسائل عمليه مراجعه شود.)
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً فَإِذا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما فَعَلْنَ فِي أَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (234)
ترجمه
و كسانيكه وفات ميكنند از شما و واميگذارند جفت‌هائى را انتظار
جلد 1 صفحه 296
ميبرند بخودهاشان چهار ماه و ده روز پس چون رسيدند بمدتشان پس نيست گناهى بر شما در آنچه بجا آوردند در خودهاشان بخوبى و خدا بآنچه بجا ميآوريد با خبر است.
تفسير
تأنيث عشر باعتبار ليالى است زيرا كه ابتداء شهور و ايام ليل است و معمولا ملاحظه تذكير ايام نميشود اگرچه فقط روز مراد باشد ميگويند صمت عشرا و اين تقدير گفته شده است براى آنست كه غالبا جنين اگر پسر باشد بعد از سه ماه حركت ميكند و اگر دختر باشد بعد از چهار ماه و براى مزيد اطمينان ده روز هم علاوه شده است زيرا گاهى در بدو امر حركت آهسته است و احساس نميشود و در علل از حضرت رضا (ع) روايت شده است كه منتهاى صبر زن از مرد چهار ماه است لذا جعل حق براى او شده است در صورت ايلاء و عده وفات هم باين ملاحظه تقدير و جعل حق بر او شده است تا حكم حيات و ممات متوافق آيد و در تهذيب از حضرت باقر (ع) روايت شده است كه در تمام اقسام نكاح بعد از فوت مرد زن بايد چهار ماه و ده روز عده نگاه دارد خواه زن آزاد باشد خواه كنيز و نكاح خواه دائم باشد خواه متعه خواه ملك يمين حقير عرض ميكنم ظاهرا اين عده بملاحظه احترام مرد وضع شده است نه مراعات ظهور حمل لذا در هيچ حال تفاوتى پيدا نمى‌كند نهايت آنكه منتهاى صبر زن از مرد هم ملحوظ شده است پس چون عده آنها منقضى شد گناهى نيست بر اولياء آنها در آنكه در معرض ازدواج درآورند آنها را و شوهر نمايند و ترك كنند محرمات عده را بر وفق دستور عقل و شرع بخوبى و خداوند خبير است به اعمال عباد و هر كس را بجزاى خود ميرساند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّون‌َ مِنكُم وَ يَذَرُونَ أَزواجاً يَتَرَبَّصن‌َ بِأَنفُسِهِن‌َّ أَربَعَةَ أَشهُرٍ وَ عَشراً فَإِذا بَلَغن‌َ أَجَلَهُنَّ فَلا جُناحَ عَلَيكُم فِيما فَعَلن‌َ فِي أَنفُسِهِنَّ بِالمَعرُوف‌ِ وَ اللّه‌ُ بِما تَعمَلُون‌َ خَبِيرٌ (234)
(و كساني که از شما مردان ميميرند و زنان خود را وا ميگذارند، اينکه زنان
جلد 2 - صفحه 476
چهار ماه و ده روز بخود انتظار كشند پس هنگامي که مدت آنها بسر رسيد باكي بر شما نيست در آنچه آن زنها از روي معروف درباره خود ميكنند و خدا بآنچه ميكنيد با خبر است) وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّون‌َ مِنكُم وَ يَذَرُونَ أَزواجاً توفي بمعني اخذ بقوّة و از ماده وفاء است و در آيه شريفه خطاب بحضرت عيسي (ع) (اني متوفيك و رافعك الي) بمعني گرفتن از دست يهود و بردن او بآسمانهاست، و موت را وفات و مرده را متوفي گويند بواسطه اينكه روح او قبض ميشود و ملك الموت را از اينجهت قابض ارواح ميگويند.
و آيه شريفه راجع بعدّه وفات است که اگر زني شوهر او بميرد بايد چهار ماه و ده شبانه روز عدّه نگه دارد و درين مدت براي احترام متوفي شوهر نكند و مقتضاي اطلاق آيه اينست که در نگاه داشتن عده وفات بين مدخوله و غير مدخوله، صغيره و كبيره يائسه و غير يائسه، حرّه و امه، حامل و غير حامل فرق نباشد، بلي در حامل اگر حملش بيشتر از چهار ماه و ده روز طول بكشد بايد تا وضع حمل عده نگهدارد ولي اگر قبل از اينکه مدت وضع حمل كند لازم است اينکه مدت را رعايت نمايد و باصطلاح عده وفات بر حامل ابعد الاجلين است و اينکه آيه ناسخ آيه است که بعد از چند آيه ديگر بيان ميفرمايد: وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّون‌َ مِنكُم وَ يَذَرُونَ أَزواجاً وَصِيَّةً لِأَزواجِهِم مَتاعاً إِلَي الحَول‌ِ غَيرَ إِخراج‌ٍ که دلالت دارد بر اينكه عدّه وفات يك سال تمام است چنانچه در روايت ابي بصير است که از حضرت باقر عليه السّلام سؤال ميكند از قول خداوند که ميفرمايد:
مَتاعاً إِلَي الحَول‌ِ غَيرَ إِخراج‌ٍ حضرت ميفرمايد
(منسوخة نسختها يتربصن بانفسهن اربعة اشهر و عشرا و نسختها آية الميراث)
و از اينکه خبر استفاده ميشود که آيه مَتاعاً إِلَي الحَول‌ِ غَيرَ إِخراج‌ٍ قبل از اينکه آيه نازل شده و اينکه يكي
جلد 2 - صفحه 477
از ادلّه‌ايست بر اينكه تنظيم آيات قرآن بترتيب نزول آن نشده است چنانچه در مقدمه متذكر شديم و از واجبات مهمه بر زناني که شوهرانشان ميميرند و عده وفات نگاه ميدارند اينست که در ايام عده ترك زينت كنند باجماع علماء و اخبار مستفيضه، به اينكه لباس زينت نپوشند و عطر نزنند و سرمه نكشند و ابرو نگذارند و صورت را آرايش نكنند و از خانه بيرون نروند مگر براي اداء حقي يا غسل واجبي يا حج‌ّ واجب يا اخذ احكام واجبه و امثال اينها، آنهم در شب بروند.
و اما تفسير آيه، يعني كساني که از شما مردان ميميرند و زنهايي ميگذارند چه صغيره و چه كبيره و چه مدخوله و چه غير مدخوله حتي مطلقه رجعيه که در حكم زوجه است، و چه در وطن و نزد زوجه بميرند و چه در سفر و جداي از او، بلكه اگر در سفر بميرند مدّت عده وفات از زماني است که خبر بزن ميرسد نه زمان فوت او.
يَتَرَبَّصن‌َ بِأَنفُسِهِن‌َّ أَربَعَةَ أَشهُرٍ وَ عَشراً بايد انتظار بكشند و حبس نفس كنند تا چهار ماه و ده روز، و مراد چهار ماه هلالي تمام است و تعبير به عشر بدون عشرة بمناسبت اينست که مراد شب است و البته روز هم داخل در آنست يعني ده شبانه روز، و اختلافي است که اگر زوج در اثناء ماه بميرد آيا بقيه ماه را بايد جزو عده حساب نموده و از ماه پنجم كسر گذارد و يا اينكه در حساب نياورد و ظاهر و مطابق با احتياط اينست که اگر آن بقيه ده روز باشد جزو ده روز حساب كنند و چهار ماه تمام ديگر صبر كنند و اگر كمتر از ده روز باشد در حساب منظور ندارند و اگر بيشتر از ده روز باشد زياده از ده روز را حساب نكنند.
فَإِذا بَلَغن‌َ أَجَلَهُنَّ فَلا جُناحَ عَلَيكُم پس زماني که مدت عده تمام شد
جلد 2 - صفحه 478
و بسر رسيد مانعي نيست بر مردان که آنها را خطبه يا ازدواج كنند و بر خود زنها که شوهر يا زينت كنند و خطاب در عليكم بمسلمين است رجالا و نساء فِيما فَعَلن‌َ فِي أَنفُسِهِنَّ بِالمَعرُوف‌ِ در آنچه درباره خود انجام ميدهند از نكاح يا زينت يا رغبت در نكاح مادامي که از حد معروف و ميزان شرع خارج نشوند و مرتكب اعمال خلاف شرع نگردند.
وَ اللّه‌ُ بِما تَعمَلُون‌َ خَبِيرٌ خداوند از آنچه شما ميكنيد آگاه است و از جزئيات كارهاي شما و اسرار پنهاني شما با خبر است و خبير از صفات ذاتيه حق و برگشت آن بعلم يعني عالم بوقايع و اموري است که در عالم تحقق پيدا ميكند.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 234)- خرافاتی که زنان را بیچاره می‌کرد! یکی از مسائل و مشکلات اساسی زنان ازدواج بعد از مرگ شوهر است. از طرفی رعایت حریم زندگانی زناشویی حتی بعد از مرگ همسر موضوعی است فطری و لذا همیشه در قبایل مختلف آداب و رسوم گوناگونی برای این منظور بوده است گر چه گاهی در این رسوم آن چنان افراط می‌کردند که عملا زنان را در بن بست و اسارت قرار می‌دادند و گاهی جنایت‌آمیزترین کارها را در مورد او مرتکب می‌شدند به عنوان نمونه! بعضی از قبایل پس از مرگ شوهر، زن را آتش زده و یا بعضی او را با مرد دفن می‌کردند، برخی زن را برای همیشه از ازدواج مجدد محروم ساخته و گوشه‌نشین می‌کردند و در پاره‌ای از قبایل زنها موظف بودند مدتی کنار قبر شوهر زیر خیمه سیاه و چرکین با لباسهای مندرس و کثیف دور از هر گونه آرایش و زیور و حتی شستشو به سر برده و بدین وضع شب و روز خود را بگذرانند. این آیه بر تمام این خرافات و جنایات خط بطلان کشیده و به زنان بیوه اجازه می‌دهد بعد از نگاهداری عدّه و حفظ حریم زوجیت گذشته اقدام به ازدواج کنند، می‌فرماید: «کسانی که از شما می‌میرند و همسرانی از خود باقی گذارند، آنها باید چهار ماه و ده روز انتظار بکشند و هنگامی که مدّتشان سر آمد، گناهی بر شما نیست که هر چه می‌خواهند در باره خودشان بطور شایسته انجام دهند» و با مرد دلخواه خود ازدواج کنند. (وَ الَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَ یَذَرُونَ أَزْواجاً یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً فَإِذا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا جُناحَ عَلَیْکُمْ فِیما فَعَلْنَ فِی أَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ).
ج1، ص214
و از آنجا که گاه اولیاء و بستگان زن، دخالتهای بی‌مورد در کار او می‌کنند و یا منافع خویش را در ازدواج آینده زن در نظر می‌گیرند، در پایان آیه خداوند به همه هشدار می‌دهد و می‌فرماید: «خداوند از هر کاری که انجام می‌دهید آگاه است» و هر کس را به جزای اعمال نیک و بد خود می‌رساند (وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم